Hoogeveen

Voor een groep belangstellenden van ruim 30 mensen, begon Ewout Irrgang de avond met een korte inleiding.
De kredietcrisis is veroorzaakt, doordat de banken onverantwoorde risico's hebben genomen. Normaal gaan bedrijven die hun hand overspelen failliet. Maar banken mogen niet failliet. Waarom niet?
Banken zijn geen normale bedrijven. Ze zijn cruciaal voor de hele economie en daarom voor ons allemaal. Bovendien zijn ze zo groot, dat omvallen enorme gevolgen heeft voor alles en iedereen.

Hoe heeft dit zo ver kunnen komen?
Nederlandse bedrijven en ook banken, worden steeds meer ingericht volgens het Amerikaanse bedrijfssysteem. Dit houdt onder andere in, dat er forse bonussen worden verstrekt aan het management, afhankelijk van de aandelenkoers. Dit, samen met de toegenomen invloed van aandeelhouders op het bedrijfsbeleid, doet bedrijven steeds grotere risico's nemen en zich voornamelijk richten op korte termijnwinst. Lange termijn doelen worden verwaarloosd waardoor bedrijven later in de problemen komen.
Voor de banken betekende dat, dat er steeds meer rotte hypotheken werden aangekocht in Amerika. Hypotheken, die niet genoeg werden gedekt door de waarde van het huis en waarvan de rente en aflossing niet konden worden betaald door de hypotheekhouders. Toen de eerste hypotheekhouders niet meer aan hun verplichtingen konden voldoen moesten hun huizen gedwongen worden verkocht. Deze gedwongen verkopen zorgden voor extra huizenaanbod en daardoor een daling van de huizenprijs. Hierdoor kwamen weer andere hypotheekhouders in de problemen, enzovoort. De steeds sterker dalende prijzen betekenden steeds grotere verliezen voor de banken. Daardoor beschikten ze over steeds minder geld en konden ze uiteindelijk minder leningen verstrekken. Minder leningen, betekent hogere rente en dus meer kosten voor de bedrijven. Door dit laatste eindigt de kredietcrisis uiteindelijk in een gewone economische crisis.

Meer macht voor aandeelhouders? Is dat niet goed dan?
In 2004 werd bij de Wet vastgelegd dat bestuurders die belangrijke beslissingen en/of veranderingen willen doorvoeren in een bedrijf, dit aan de aandeelhouders moeten voorleggen. Aandeelhouders konden zelfs de Raad van Commissarissen ontslaan. Hierdoor voelden bankiers zich onder druk gezet. Ze begonnen zich meer en meer te richten op aandeelhouderswaarde. En dus op korte termijn winst met groter wordende risico's. Het was wel lucratief voor de aandeelhouders en vooral voor een speciaal soort aandeelhouders: het hedgefund en het private equity fund. Deze fondsen proberen met geleend geld in korte tijd zeer veel geld te verdienen ten koste van het bedrijf. Dit is bij gewone bedrijven al erg, maar bij financiële instellingen nog een graadje erger.

Wat te doen?
De SP heeft dertig punten opgesteld voor hervorming van het financiële stelsel. Ewout pakt er een paar belangrijke uit.

Het toezicht op de banken moet veel steviger worden. Het moet niet mogelijk zijn, dat via ingewikkelde beleggingsconstructies de toezichthouder amper nog de gezondheid van een bedrijf kan beoordelen. De Nederlandse bank heeft in haar toezicht duidelijk steken laten vallen. Wat daar fout is gegaan kan alleen boven water komen via een parlementaire enquête. Laat die enquête er dan ook komen.

Binnen de Europese Economische Ruimte geldt de garantieregeling voor spaargelden van het land waarin het bankenconcern gevestigd is. En dus niet het land waar een onderdeel van de bank is gevestigd. Zo kon het zijn dat voor Icesave de garantieregeling van IJsland gold en niet die van Nederland.

De toestand dat kredietbeoordelaars financieel afhankelijk zijn van de financiële instelling die ze beoordelen is te zot voor woorden en moet echt worden aangepakt.

De internationale organisatie van het monetair systeem moet worden aangepast. Een sympathiek idee is het instellen van de Tobintaks, een heel kleine heffing op internationale geldstromen, waardoor deze meer in bedwang kunnen worden gehouden.
Cynisch is in dit verband, hoe het Westen, Azië tijdens daar gaande crisis, enkele jaren geleden, ten zeerste aanraadde de banken niet te nationaliseren, maar gewoon failliet te laten gaan. De eerste maatregel die men tijdens de huidige kredietcrisis in het Westen nam, was juist de nationalisatie van banken...

In discussie
De zaal vroeg zich af hoe het toch mogelijk was, dat de bankmensen met hun enorme salarissen nooit het gevaar van de slechte hypotheken hebben gezien. Is hier geen sprake van een economisch delict?
Artsen hebben een enorm probleem wanneer zij een fout maken. De bankiers lijken er zonder enige kleerscheuren vanaf te komen. Aanpakken die lui!
Ewout meldde dat onderzocht zou moeten worden hoe bankiers persoonlijk aansprakelijk te stellen en te vervolgen voor het willens en wetens misbruiken van het financiële systeem voor persoonlijk gewin. Maar ja, het valt niet mee om een en ander aan te tonen.

De economie zou in deze crisis gestimuleerd moeten worden door het naar voren trekken van investeringen door de overheid. De toehoorders wezen op het geringe effect hiervan op de Nederlandse economie. Vooral goedkope buitenlanders zouden worden ingeschakeld voor het werk waardoor veel geld het land uit zou gaan. Verschillende voorbeelden werden aangehaald. Tja, riposteerde Ewout, lekken zijn er altijd, maar er blijft een positief effect over.

Eigenlijk zijn wij met zijn allen steeds afhankelijker geworden van banken. Salaris krijg je niet meer in een zakje. Je kunt niet zonder bankrekening. Je bent steeds meer veroordeeld tot plastic geld. Men brengt er ook nog kosten voor in rekening, terwijl er veel minder kosten mee gemoeid zijn als in het verleden. En dan gaat men ook nog zo risicovol met je centen om.
“Overweeg dan eens een rekening bij de Triodos of ASN bank”, suggereerde Ewout, als afsluiting. “Dit zijn banken, die minder geraakt worden door de kredietcrisis, goede rente uitkeren en daarnaast bijdragen aan allerlei goede doelen.”